Beweegstappenplan
Wil je Bewegen als Medicijn in jouw organisatie gaan invoeren? Volg dan het Beweegstappenplan!
Het voorschrijven van bewegen in de klinische zorg wordt wereldwijd aanbevolen. Het concept ‘’Bewegen als Medicijn’’ kan worden gebruikt om diverse leefstijl gerelateerde chronische ziektes te voorkomen, behandelen of te genezen. Dit stappenplan helpt in 7 overzichtelijke stappen het voorschrijven van Bewegen als Medicijn te implementeren in jouw zorginstelling.
Onderwerpen op deze pagina:
Het stappenplan
Bepaal de projectgroep
Zorg dat de coördinatie in goede handen is en betrek belangrijke partijen bij je project.
Coördinatie en betrokkenheid
- Zorg voor een goede projectleider met kennis van zorgimplementatie, projectmanagement en het creëren van draagvlak. Deze persoon besteedt 2-4 uur per week aan het project, afhankelijk van de situatie en doelen.
- Vorm een enthousiaste projectgroep die het voorschrijven van Bewegen als Medicijn invoert. Bij meerdere afdelingen is een kartrekker per afdeling nuttig. Projectgroepleden besteden 1-2 uur per week aan hun taken.
- Stel een klankbordgroep samen met gebruikers (zoals behandelaren en patiënten) die advies geven voor aansluiting bij de praktijk. De totale tijdsinvestering is 2-5 uur.
Betrokkenheid van sportgeneeskunde
- Betrek de afdeling Sportgeneeskunde vanaf het begin. Ze kunnen onderdeel zijn van de projectgroep of draagvlak creëren in het ziekenhuis. Gebruik hun motieven om het belang van Bewegen als Medicijn duidelijk te maken.
Argumenten voor onderbouwing urgentie:
- Gezondheidseffecten van bewegen bij patiënten;
- Hoog percentage patiënten dat te weinig beweegt;
- Noodzaak tot zorgverbetering, zowel curatief als preventief;
- Vermindering van zorgconsumptie en zorgkosten.
Draagvlak en onderzoek
- Betrek de raad van bestuur voor draagvlak.
- Overweeg of je naast implementatie ook onderzoek wilt doen. Betrek eventueel arts-assistenten of studenten voor dataverzameling.
Tip
Begin met één of twee enthousiaste afdelingen en leer van hun implementatie voordat je uitbreidt naar meerdere afdelingen.
Analyseer de huidige en de gewenste situatie
Waar staan jullie nu en waar willen jullie naartoe? Breng samen met de belangrijkste partijen in het ziekenhuis de huidige en de gewenste situatie van het voorschrijven van Bewegen als Medicijn in beeld.
- Gebruik onderstaande vragenleidraad om de huidige en gewenste situatie in kaart te brengen.
- Inventariseer in hoeverre Bewegen nu als Medicijn in de spreekkamer besproken wordt en inventariseer tegelijkertijd wat de behoefte is van behandelaar en patiënt, waar kansen liggen en welke belemmeringen men mogelijk ervaart.
- Beslis met elkaar of er voldoende draagvlak is en of het haalbaar is om met de gewenste situatie verder te gaan. Zorg voor akkoord vanuit het management.
Downloads
Tips
- Betrek naast gemotiveerden ook niet-gemotiveerden bij de inventarisatie.
- Kies bewust of je een korte (tijdbesparende) of uitgebreide (diepgaande) inventarisatie doet. De voorbeeld vragenleidraad biedt beide opties.
- Maak vanuit de gegeven voorbeelden en vanuit een ‘gewenste situatie’ de vertaalslag naar júllie werksituatie.
Stel je doelen vast
Wat moet het voorschrijven van Bewegen als Medicijn opleveren, en wie doet wat? Stel concrete doelen, rollen en taken op en maak een planning.
- Bespreek hoe de gewenste situatie er uit ziet door de patiënten reis te bespreken (het traject dat de patiënt doorloopt van het eerste contact tot beweegadvies).
- Beslis en leg vast op welke momenten in de patiënten reis welke onderdelen aan bod zouden kunnen komen, voor welke type patiënt en via welk medium. Opties zijn: digitale of niet-digitale tool Bewegen als Medicijn, voor- en nadelen benoemen per systeem.
- Vertaal deze gewenste situatie naar concrete doelen op korte en lange termijn.
- Bespreek wie welke rollen en taken op zich neemt in het ontwikkel- en inrichtingsproces van de tool Bewegen als Medicijn” en maak een planning.
Downloads
Tips
- Richt het werkproces zo efficiënt mogelijk in voor de zorgverlener. Een voorbeeld: laat de patiënt informatie al voor het consult invullen.
- Maak de tool Bewegen als Medicijn zo makkelijk mogelijk in gebruik. Zorg bijvoorbeeld dat het direct vindbaar is voor de gebruiker in het systeem; zorg dat het beweegadvies direct meegegeven kan worden aan de patiënt.
- Bij de bespreking van Bewegen als Medicijn met de gebruikers kan onderlinge discussie helpen om helder te krijgen wat wel of niet werkzaam is voor behandelaren.
Bepaald de benodigde middelen
Hoe kan het voorschrijven van Bewegen als Medicijn worden gefaciliteerd? Bepaal wat er nodig is voor de uitvoering van Bewegen als Medicijn en ontwikkel ondersteunende materialen en middelen.
- Breng in kaart waar behandelaren de patiënten naartoe kunnen doorverwijzen om meer te kunnen bewegen, zowel binnen de eigen organisatie als daarbuiten.
- Vertaal de inhoud van de tool naar de gewenste patiënten reis zoals besproken in stap 3 ‘maak concreet waar je naartoe wilt’. Draag zorg voor daadwerkelijke inbedding van de vragenlijst, het inbouwen van het algoritme in het gekozen medium en weergave van de daarbij behorende adviezen.
- Maak een werkproces waarin precies beschreven staat van wie welke actie verwacht wordt op welk moment.
Downloads
Tips
- Breng een helder overzicht van verwijsmogelijkheden in kaart door regionale samenwerking met gemeenten, sportraden, eerstelijnszorg, etc. Denk daarbij ook aan verwijsmogelijkheden naar gespecialiseerde zorg.
- Kijk voor extra informatie ook eens op de website van kenniscentrum sport en bewegen, unieksporten.nl, websites buurtsportcoaches.
- Kijk voor een specifiek voorbeeld van een beweegadvies op: www.hetklikt.nu/piem.
Maak een implementatieplan
Wat moet er concreet worden gedaan voor dit project? De aanpak van alle onderdelen van het project, de rolverdeling en de wijze van monitoren worden vastgelegd in een implementatieplan.
Onderdelen implementatieplan:
- Bespreek welke strategieën voor jullie setting noodzakelijk zijn om in te spelen op de gemaakte keuzes, geïdentificeerde behoeften en belemmeringen.
- Zorg in elk geval voor duidelijke procesafspraken, training, PR op de afdeling en een aanspreekpunt/helpdesk bij wie men terecht kan bij (dringende) vragen en duidelijke voorlichting aan patiënten.
- Maak afspraken over de wijze van uitvoering, bij voorkeur gefaseerd introduceren zoals bij een kleine subafdeling.
- Maak een plan hoe jullie de implementatie willen gaan monitoren voor het optimaliseren van het implementatieproces. Wie is verantwoordelijk voor het verzamelen van gegevens? En welke acties onderneem je bij obstakels? Denk bijvoorbeeld aan aantallen ingevulde vragenlijsten/verwijzingen of verminderd enthousiasme van clinici of patiënten.
- Zorg voor akkoord op dit implementatieplan door bevoegden die gaan over personele inzet, budgetafspraken, etc.
Downloads
Tips
- Zorg voor feedbackloops met gebruikers om de werkprocessen tussentijds aan te passen
- Onderhoud (in)formeel contact met alle betrokkenen.
- Kies bewust of je een korte (tijdbesparende) of uitgebreide (diepgaande) evaluatie doet. De voorbeeld vragenleidraad biedt beide opties.
Ga aan de slag en vier successen
De uitvoering is gestart, en nu? Tijdens de uitvoering maak je voortdurend gebruik van feedback over de uitvoering. Als het nodig is stel je de uitvoering bij.
- Start de nieuwe werkwijze en monitor het verloop.
- Evalueer na één maand met je projectteam over het verloop en breng verbeteringen aan. Maak gebruik van korte feedbackloops; houd eenieder goed op de hoogte van hoe de nieuwe werkwijze verloopt en pas strategieën of processen aan als dat nodig blijkt.
- Schaal de implementatie op naar nieuwe doelgroepen. De geleerde lessen gebruikt je om het proces te verbeteren voor implementatie op andere afdelingen.
Tips
- Maak medewerkers van een afdeling verantwoordelijk voor de uitvoering. Geef een kartrekker daar ook wat uren voor zodat het onderwerp levend blijft en zaken zoals de tool en de verwijsopties up-to-date blijven.
- Deel succesverhalen met elkaar door te informeren in team overleggen, klinische lessen, overdrachtsmomenten of mailing over de uitvoering en de effecten (verwijzingen, patiënt ervaringen, zorgreductie).
- Informeer de betrokken blijvend over de effecten en over nieuwe inzichten.
- Maak contact met andere afdelingen, ziekenhuizen of zorginstellingen die ook werken aan de implementatie van Bewegen als Medicijn om ervaringen uit te wisselen.
- Neem deel aan een (landelijk) netwerk voor het gezamenlijk optrekken op dit thema.
Evalueer, stel bij en hou vast
Hoe kan de uitvoering worden volhouden? Zorg dat er op uitvoerend én bestuurlijk niveau commitment is om Bewegen als Medicijn te implementeren en de uitvoering beschreven staat in het beleid. Blijf bij de uitvoering een vinger aan de pols houden en stuur zo nodig bij.
- Als de nieuwe werkwijze goed bevalt is het zaak het nieuwe werken tot reguliere zorg te maken.
- Blijf de ingebedde werkwijze monitoren en bijsturen indien nodig. Houd per afdeling een kartrekker.
- Zorg dat de werkwijze beschreven staat in het beleid van de afdeling.
- Zorg dat nieuwe medewerkers standaard de training krijgen, bijvoorbeeld door het op te nemen in het inwerkprogramma.
- Zorg voor het up-to-date houden van het verwijsaanbod.
Video
Achtergrond
Het beweegstappenplan komt voort uit het PIE=M onderzoek. Dit onderzoek is uitgevoerd door het UMC Groningen en het Amsterdam UMC. Het is een door ZonMW gesubsidieerd onderzoeksproject uitgevoerd bij de afdelingen Revalidatiegeneeskunde (UMCG en Amsterdam UMC), Orthopedie (UMCG) en Oncologie (AmsterdamUMC).
AANLEIDING
Uit de literatuur en de praktijk is onomstotelijk bewezen dat een actieve leefstijl een positief effect heeft op het ontstaan en het beloop van ziektes. Verrassend genoeg wordt met dat gegeven nog maar heel weinig gedaan in de spreekkamer van de arts. Het bespreken van een actieve leefstijl heeft nog geen reguliere plek in de ziekenhuiszorg.
DOELEN
Het PIE=M onderzoek had daarom als doelen:
- Het onderzoeken van de huidige uitvoering van het voorschrijven van Bewegen als Medicijn en de bevorderende en belemmerende factoren bij de implementatie;
- Het ontwikkelen van een hulpmiddel bij het voorschrijven van Bewegen als Medicijn, resulterend in een individueel beweegadvies voor patiënten en een verwijzing naar een actieve leefstijl interventie;
- Hhet onderzoeken van de haalbaarheid van de uitvoering van Bewegen als Medicijn in de zorg bij afdelingen van UMCG en Amsterdam UMC.
EINDPRODUCT
Het PIE=M-project heeft een geresulteerd in een implementatieplan om het voorschrijven van Bewegen als Medicijn toe te passen in de ziekenhuispraktijk. Dit stappenplan wordt op deze website getoond en toegelicht aan de hand van voorbeelden.